Szajowski Kasper Sebastian h. Sulima (1726–1802), biskup sufragan łowicki, administrator generalny archidiecezji gnieźnieńskiej.
Ur. zapewne w woj. sandomierskim, ochrzczony został 8 I w kościele parafialnym w Połańcu. Był synem Andrzeja i Agnieszki z Koczoskich (Kaczerskich?), nazwanych nobiles w metryce chrztu S-ego, bratem Melchiora (zob.) i Jana, kanonika sandomierskiego (zm. 1789), oraz Zofii, żony Andrzeja Michalczowskiego, tytułowanego chorążym owruckim.
Po ukończeniu szkół wstąpił S. do stanu duchownego i 20 XI 1751 został promowany do święceń niższych; diakonat otrzymał 30 VII 1752, a święcenia kapłańskie przyjął 2 VIII t.r. z rąk bp. sufragana gnieźnieńskiego Krzysztofa Michała Dobińskiego. Jako kapłan dostał się na dwór Antoniego Kazimierza Ostrowskiego, kanonika krakowskiego, kustosza warszawskiego i oficjała generalnego archidiakonatu warszawskiego, a od 9 VI 1753 bp. inflanckiego, i za jego protekcją został kustoszem olkuskim, a w r. 1756 proboszczem kościoła Bożego Miłosierdzia na przedmieściu Smoleńsk w Krakowie (był nim do r. 1759). Dn. 31 III 1759 został plebanem w Solcu (pow. wiślicki, woj. sandomierskie). Dzięki wstawiennictwu protektora został 26 V t.r. koadiutorem kanonika sandomierskiego Kazimierza Kaczerskiego, prebendy Radoszyce (instalowany był przez bp. Wojciecha Boxę Radoszewskiego). Od 13 VI był prepozytem skalbmierskim i jednocześnie miejscowym plebanem. Jako kanonik sandomierski i archidiakon sądecki (archidiakonię objął 5 lub 13 VII 1765) wpisał się 21 V 1765 na Uniw. Krak., gdzie wkrótce uzyskał stopień doktora obojga praw. W lipcu t.r. został wyznaczony na jednego z komisarzy (subdelegatów), którzy na zlecenie bp. Kajetana Sołtyka prowadzili szczegółowe kontrole, w związku z wizytacją Uniw. Krak. S-emu zlecono sprawdzenie tzw. borkarn i zapisów wieczystych. Dn. 6 XII został oficjałem okręgowym pilzneńskim, a po śmierci Kaczerskiego (28 XI 1766) kanonikiem sandomierskim. W r. 1767 przybył do Sandomierza na kapitułę i 5 VII t.r. objął zwolnioną prebendę. Był już wtedy prepozytem w Brzostku (dekanat pilzneński) i nadal prepozytem skalbmierskim oraz oficjałem pilzneńskim. Wg Stanisława Salaterskiego paraf. Brzostek i oficjalat pilzneński otrzymał 21 XII 1768, wg Jana Szczepaniaka plebanem w Brzostku został dopiero 12 XI 1769. Uczestniczył w posiedzeniach kapit. sandomierskiej, m.in. zabiegał (w liście z 3 VI 1767), by kapituła dostarczyła dokumenty, dzięki którym można by poprzeć starania w Kongregacji Obrzędów o uznanie za świętych Męczenników Sandomierskich. Również w r. 1767 powierzono mu pieczę nad instalacją ołtarza w kaplicy mansjonarskiej (Najświętszego Sakramentu) kolegiaty sandomierskiej. S. cieszył się zaufaniem bp. krakowskiego Sołtyka, który jemu, a nie oficjałowi tarnowskiemu, zlecał trudniejsze sprawy prawne z terenu Tarnowa.
Wkrótce po pierwszym rozbiorze, przygotowując się zapewne do objęcia nowej funkcji w kierowanej przez swego protektora diec. włocławskiej, S. ustąpił 31 VII (wg Szczepaniaka 5 VII) 1773 z kapit. sandomierskiej na rzecz swego brata Jana. Jako archidiakon sądecki i oficjał pilzneński zapewniał w r. 1774 bp. Sołtyka, że rozporządzenia gubernium austriackiego w Tarnowie są respektowane, a prawdopodobnie w r. 1776 (u W. Chotkowskiego błędnie r. 1766) jeździł do Lwowa, by na żądanie władz austriackich ułożyć taksę akcydensów (opłat za posługi kościelne). W tym czasie, łącząc archidiakonię (dochód 2060 złp.) ze scholasterią sądecką (dochód 225 złp.), był także proboszczem w Podegrodziu koło Nowego Sącza. Dzięki staraniom brata, Melchiora, a za protekcją bp. Ostrowskiego, uzyskał z braćmi na sejmie rozbiorowym l. 1773–5 nobilitację z uwolnieniem od ograniczeń skartabelatu oraz z nadaniem h. Sulima. Dn. 1 V 1776 Melchior w imieniu braci złożył przysięgę nobilitacyjną przed bp. poznańskim Andrzejem Młodziejowskim, kanclerzem w. kor. (dyplom datowany na 10 XII otrzymali 21 XII t.r.). «Nobilium» stanowiła Szajówka (pow. krasnostawski), wieś-folwark (obecnie jedna z trzech części Tarzymiechów – Tarzymiechy III). S. został w r. 1777 instalowany na kanonika kapit. katedralnej włocławskiej. Gdy bp Ostrowski objął arcybiskupstwo gnieźnieńskie i godność prymasowską, wyjednał S-emu w r. 1779 w Rzymie kanonię gnieźnieńską fundi Węglewo w pow. gnieźnieńskim. S. został instalowany 27 V t.r., z jednoczesnym utrzymaniem kanonii włocławskiej, a przysięgę kapit. gnieźnieńskiej złożył 28 IV 1780. Przechodząc do kapit. gnieźnieńskiej w r. 1779, zrzekł się (wg B. Przybyszewskiego) prebendy w kaplicy Grota w katedrze na Wawelu. W r. 1780 uczestniczył w gronie kapit. włocławskiej w wizytacji włocławskiej katedry przez bp. Józefa Ignacego Rybińskiego (połączonej z jego ingresem 16 V t.r.), jak też w specjalnej sesji kapituły (16–20 V) pod przewodnictwem ordynariusza. Na posiedzeniu kapit. metropolitalnej gnieźnieńskiej sprzeciwił się 18 IV 1781 ugodzie z kapit. łowicką w sprawie inkorporacji kilku wsi do jej dóbr.
Gdy za pozwoleniem kapit. gnieźnieńskiej i Stolicy Apostolskiej prymas Ostrowski utworzył 6 VI 1781 sufraganię łowicką, powołał na nią S-ego. Dochody sufraganii zabezpieczono przez wcielenie do niej dziekanii łowickiej i probostwa skierniewickiego. S-emu przeznaczono dożywotnio (z zatrzymaniem dochodów z kanonii i prebend Gniezna i Włocławka) dochody z archidiakonatu sądeckiego i prepozytury skalbmierskiej w diec. krakowskiej oraz parafii w Brzostku w dekanacie pilzneńskim. Ze względu na obowiązek rezydowania w Łowiczu, S. zrezygnował wówczas (przed 16 V 1781) z kanonii włocławskiej. W aktach zarządzonego 22 IV 1781 w Rzymie procesu informacyjnego, przedstawionych przez S-ego 6 IX t.r. w Warszawie nuncjuszowi G. A. Archettiemu, znalazła się m.in. informacja bp. sufragana krakowskiego Franciszka Potkańskiego, że S. przez jedenaście lat był sekretarzem kapit. krakowskiej, a aktualnie sprawował funkcję sędziego prosynodalnego w diec. krakowskiej. Ponadto zaświadczono, że S. wizytował kościoły w archidiakonacie sądeckim, a jego dochody w diec. krakowskiej wynosiły ok. 15 tys. zł. W następstwie zgody papieża Piusa VI z 12 XI Kongregacja Konsystorialna mianowała S-ego 4 XII biskupem sufraganem łowickim, a 10 XII papież wystawił mu bullę na biskupstwo tytularne Larandy i sufraganię łowicką z zachowaniem kanonii gnieźnieńskiej i włocławskiej, archidiakonatu sądeckiego, prepozytury skalbmierskiej oraz paraf. Brzostek. S. otrzymał sakrę biskupią 19 V 1782 w kościele paraf. św. Jakuba w Skierniewicach, z rąk bp. chełmskiego Macieja Garnysza. W związku z wyjazdem prymasa za granicę został 1 VII t.r. administratorem generalnym archidiec. gnieźnieńskiej; odtąd rezydował głównie w Gnieźnie, prowadząc ożywioną korespondencję z prymasem. Dn. 22 V 1783 był obecny w Skierniewicach, dokąd przybył z wizytą król Stanisław August Poniatowski; odebrał od władcy wyrazy uznania dla prymasa za wzniesienie kościoła św. Jakuba. Dn. 18 X t.r., łącząc się z inicjatywą bp. płockiego Michała Poniatowskiego, wystosował do duchowieństwa Proces nakazujący opisanie położenia wszystkich parafii archidiecezji gnieźnieńskiej dla ułożenia mapy geograficznej (Skierniewice). Do szczegółowych wskazówek, jak należy wypełnić ankietę, dodał jako wzór opis paraf. Tarchomin z diec. płockiej.
Po śmierci prymasa Ostrowskiego (26 VIII 1784 w Paryżu) S. nadzorował w dn. 3–5 XI 1784 ceremonię pogrzebu jego serca w skierniewickim kościele; w związku ze śmiercią prymasa przestał pełnić funkcję administratora generalnego. Dziekanię łowicką objął dopiero po śmierci sufragana gnieźnieńskiego Jana Karskiego (zm. 25 X 1784), instalowany przez kapit. łowicką 18 III 1785. Dn. 27 XI t.r. wspólnie z bp. Franciszkiem Rydzyńskim, sufraganem poznańskim, konsekrował w katedrze poznańskiej ks. Józefa Korytowskiego na bp. martyropolitańskiego i sufragana gnieźnieńskiego. Następnie osiadł przy kolegiacie łowickiej. Kapit. sądecka, zniesiona dekretem cesarza Józefa II w r. 1786, zbierała się jeszcze w r. 1791. S. nie czerpał już dochodów z archidiakonii, są informacje (Salaterski), że przed r. 1785 zrezygnował z archidiakonii i paraf. Brzostek, jednak w momencie likwidacji znajdował się w składzie kapituły. Miał w posesji klucz szczytnicki w pow. gnieźnieńskim; w lustracji z r. 1785 odnotowano brak napraw i inwestycji w tych dobrach. W r. 1787 dzierżawcą tego klucza był już ktoś inny. Dn. 30 V 1792 zapisał Bractwu Miłosierdzia w Łowiczu, prowadzącemu Inst. św. Leonarda dla ubogich chłopców, swoje akcje z fabryki płócienniczej o wartości 4 tys. zł; włączono je do funduszu szkoły. W r. 1793 zrezygnował z prepozytury w Skalbmierzu. Dn. 22 X t.r. witał w imieniu kapituły przybyłego do Łowicza króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II; pod jego przewodnictwem kapituła złożyła władcy petycję w sprawie nałożonej na nią kontrybucji. Podczas powstania kościuszkowskiego witał z kapitułą 27 IX 1794 w katedrze gnieźnieńskiej przedstawicieli władz insurekcji i sztab korpusu gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, po czym celebrował dla nich mszę z „Te Deum”. Po trzecim rozbiorze, na wieść o mianowaniu arcybiskupem gnieźnieńskim bp. warmińskiego Ignacego Krasickiego, zwołał jako dziekan 21 V 1795 nadzwycz. posiedzenie kapit. łowickiej, by przygotować uroczysty wjazd i powitanie nowego arcybiskupa (prymasa) oraz naradzić się nad sposobem utrzymania kapituły. Gdy w wyniku grabieży dóbr kościelnych przez władze pruskie miejscowe duchowieństwo zaczęło cierpieć niedostatek, S. w czerwcu 1797 ofiarował na najpilniejsze potrzeby kapit. gnieźnieńskiej 6 tys. złp., a w r. 1798 złożył na swój wieczysty aniwersarz 8 tys. zł, zabezpieczonych na dobrach w Żarczynie. Kolegiacie łowickiej podarował dwa srebrne relikwiarze w kształcie krzyża (jeden z nich ufundował już w r. 1763) z relikwiami św. Jukundyna i św. Klemensa. S. zmarł 26 VI 1802 w Łowiczu, został pochowany we wspólnym grobowcu w kapitularzu łowickiej kolegiaty.
Album armorum nobilium Regni Poloniae XV–XVIII saec. Herby nobilitacji i indygenatów XV–XVIII w., Oprac. B. Trelińska, L. 2001 (Szajowski vel Szajewski); Estreicher; Hierarchia catholica medii aevi, VI 253; Katalog mikrofilmów Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych przy KUL, Oprac. B. Kumor, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kośc.” T. 6: 1963 s. 102; Korytkowski, Arcybpi gnieźn., V 140; Korytkowski, Prałaci gnieźn., I 68, II 299, IV 56–60, 575; Niesiecki, X dod. 416; Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, W. 2000 col. 197, 426 (błędnie podano archidiakon sandomierski, zamiast archidiakon sądecki); PSB (Garnysz Maciej Grzegorz, Ostrowski Antoni Kazimierz); Pol. Enc. Szlach., VIII, XI 236; Przybyszewski B., Katalog kanoników krakowskiej kapituły katedralnej w XVIII wieku, Kr. 2009; Salaterski S., Katalog prałatów i kanoników kapituły św. Małgorzaty P.M. w Nowym Sączu (1448–1791), „Nasza Przeszłość” T. 80: 1993 s. 217 (z błędami); Słown. Geogr. (Tarzymiechy); Szczepaniak J., Spis prałatów i kanoników kapituły katedralnej oraz kapituł kolegiackich diecezji krakowskiej (XVIII w.), Kr. 2008; tenże, Spis prepozytów i plebanów diecezji krakowskiej (XVIII w.), Kr. 2008; Szostkiewicz, Katalog bpów obrządku łac., I 563 (błędnie jako Szajkowski); Śmigiel K., Słownik biograficzny arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski, P. 2002; Wajs A., Materiały genealogiczne, nobilitacje, indygenaty w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Katalog, W. 1995 (Szajowski vel Szajewski); Warężak J., Słownik historyczno-geograficzny Księstwa Łowickiego, Wr. 1961 cz. 2 z. 1 s. 203–4; Wieteska, Katalog prałatów kapit. łowickiej, s. 123–5, przyp. s. 33; Wiśniewski, Katalog prałatów sandomierskich, s. 103, 287, dod. s. 170, 175–6, 179; – Internet: www.catholic-hierarchy.org; – Anacka-Łyjak M., Kościół św. Jakuba w Skierniewicach. Przeszłość i teraźniejszość, Skierniewice 2001 s. 44–6, 91; Balzer O., Skartabelat w ustroju szlachectwa polskiego, Kr. 1911 s. 103; Buliński M., Monografia miasta Sandomierza, W. 1879 s. 214 (błędnie jako Szajawski); Chotkowski W., Historia Kościoła w Galicji za rządów Marii Teresy, Kr. 1909 II 148, 167; Fiałkowski J., Nowosądecka kolegiata. Cz. I: Dzieje kapituły mniejszej (1448–1791), W. 1958 s. 129–30, 228; Gawarecki W. H., Pamiątki historyczne Łowicza, W. 1844 s. 79; Kumor B. Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786–1985, Kr. 1985; tenże, Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, Kr. 2000–1 III– IV; tenże, Dzieje polityczno-geograficzne diecezji tarnowskiej, L. 1958 s. 24 (błędnie Kasyan Szajawski); Kwiatkowski W., Prymasowska kapituła i kolegiata w Łowiczu, W. 1939 s. 129, 139, 218, 571–3; Muszyńska-Zygmańska J., Wielkopolska w powstaniu kościuszkowskim, P. 1947 s. 75–6; Oczykowski R., Przechadzka po Łowiczu, Łowicz 1921 s. 65, 90; Pachoński J., Generał Jan Henryk Dąbrowski 1755–1818, W. 1987; Sułek Z., Gen. Franciszka Rymkiewicza „rzetelne i dokładne opisanie” wyprawy korpusu gen. Dąbrowskiego do Wielkopolski w 1794 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., 1971 XVII cz. 2 s. 177, 179–80; Wiśniewski J., Dekanat iłżecki, Radom 1909–11 s. 130 (błędnie jako Szajewski); tenże, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Pińczowskiem, Skalbmierskiem i Wiślickiem, Marjówka Opoczyńska 1927 s. 397; tenże, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w powiecie włoszczowskim, tamże 1932 s. 67; Wojnasówna J., Jurydyka Smoleńsk, w: Studia nad przedmieściami Krakowa, „Bibl. Krak.” 1938 nr 94; Wysocki J., Józef Ignacy Rybiński biskup włocławski i pomorski 1777–1806, Rzym 1967 s. 157–8, 160, 164–5; – Album stud. Univ. Crac., V 150–1; Corpus Inscriptionum Pol., V z. 2 s. 195–6; Librowski S., Statuty kapituł kolegiackich dawnej archidiecezji gnieźnieńskiej. Z. 2: Statuty świetnej kapituły w Łowiczu, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kośc.” T. 42: 1981 s. 351, 372–6; tenże, Sumariusz wpisów kopiariusza kapituły kolegiackiej w Łowiczu z przełomu XVIII i XIX w., tamże T. 34: 1977 s. 274–6; Regesty wybranych zapisek z akt działalności arcybiskupów gnieźnieńskich, Wyd. H. Rybus, tamże T. 3: 1961 nr 3 s. 390–1 (błędny r. śmierci 1832); Supliki chłopskie XVIII w., Oprac. J. Leskiewicz, J. Michalski, W. 1954 s. 360; Vol. leg., VIII 307; Wieteska J. Rządy pruskie w Łowiczu w latach 1794–1806 i kasata klasztoru bernardynów w kronice O. Rafała Morowicza, Łowicz 1984 s. 10 (błędna data śmierci); – AGAD: Metryka Kor., Księgi Kanclerskie, sygn. 41 s. 485–91, sygn. 45/46 k. 4v, Sigillata, sygn. 32 s. 393; Arch. i B. Kapitulna w Łowiczu: Liber mortuorum, col. Lov. r. 1802 s. 109 poz. 83 (błędnie podano 78 lat); B. Jag.: rkp. 5344 t. IV k. 181; Bibliotheca Apostolica Vaticana w Rzymie: Processus [...] R.D. Gasparis Szajowski ecclesiae metropolitanae Gnesnensis canonici dandi [...] in suffraganeum Loviciensem [...] Archiepiscopo Gnesnensi [...] 1781, Processus Consistoriales, vol. 181 k. 280–96; AP m. stoł. W., Oddz. w Łowiczu: sygn. 40 (mater. W. Tarczyńskiego), Księga sądu grodz. w Łowiczu z l. 1774–88, k. 14–17 (kopia dyplomu nobilitacji braci Melchiora, Kaspra i Jana Szajowskich); Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kośc. przy KUL: mf. 142; – Informacje Mariusza Machyni z Kr. na podstawie kwerendy w AP w Kr., Oddz. na Wawelu (Terr. Crac. Nova, ks. 15 s. 824–5, ks. 23 s. 69) i Andrzeja Haratyma z W. (na podstawie mf. z „Processus Gasparis Szajowski” z Bibliotheca Apostolica Vaticana w Rzymie).
Adam Lesław Szajowski